مطالبه خسارت

خسارت : معنا ، انواع و روش های جبران – خسارت به معنای ضرر و زیان وارده به اموال و حقوق یا منافع فردی اشخاص حقیقی یا حقوقی در اثر فعل مثبت یا ترک فعل شخص دیگر را می‌گویند. در نظام حقوقی ایران، جبران خسارت یکی از اصول اساسی است و بر اساس قاعده لاضرر ، قانون مسئولیت مدنی و.. شخص متخلف موظف است خسارت وارده به اشخاص زیان‌دیده را جبران نماید.

 انواع خسارات

به طور کلی خسارات را می‌توان به چند دسته ذیل تقسیم کرد :

خسارت مادی : زیان‌هایی که مستقیماً قابل اندازه‌گیری و برآورد مالی هستند ، مانند خسارت به

اموال، هزینه‌های درمانی یا از دست دادن درآمد ناشی از افعال زیانبار

خسارت معنوی : زیان‌هایی که اصولا قابل اندازه‌گیری مالی نیستند ، اما موجب صدمات روحی و روانی برای فرد زیان‌دیده می‌شوند، مانند لطمه به حیثیت و آبرو یا آلام روحی ناشی از جرایم که طبق ماده ۱۴ قانون آیین دادرسی کیفری چنین خساراتی قابل مطالبه می باشد.

خسارت مستقیم : زیان‌هایی که به طور مستقیم ناشی از فعل یا ترک فعل متخلف به اشخاص وارد می شود.

خسارت غیرمستقیم (تبعی) : زیان‌هایی که در پی خسارت مستقیم به فرد زیان‌دیده وارد می‌شوند، مانند از دست دادن فرصت شغلی به دلیل تعطیلی کسب و کار آسیب‌دیده که به شکل غیر مستقیم چنین خسارتی وارد می شود.

راه‌های جبران خسارت

جبران خسارت می‌تواند به شیوه‌های مختلفی صورت گیرد که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

پرداخت وجه نقد : جبران خسارت مالی از طریق پرداخت مبلغ معادل خسارت به فرد زیان‌دیده بازگرداندن به حالت اولیه : در برخی موارد امکان بازگرداندن اموال آسیب‌دیده به حالت اولیه وجود دارد که این روش نیز یکی از راه‌های جبران خسارت محسوب می‌شود.

ارائه خدمات : گاهی جبران خسارت به صورت ارائه خدمات درمانی، توانبخشی و یا سایر خدمات ضروری به فرد زیان‌دیده انجام می‌شود.

شرایط مطالبه خسارت

برای مطالبه خسارت، باید شرایط زیر برقرار باشد: وقوع فعل زیان‌بار : خسارت باید ناشی از فعل یا ترک فعل فرد متخلف باشد.

رابطه سببیت بین فعل و ضرر ایجاد شده : بین فعل زیان‌بار و خسارت، باید رابطه علیت مستقیم و بدون واسطه وجود داشته باشد.

اثبات وقوع خسارت : میزان خسارت باید با دلایل و مدارک قابل اثبات باشد به عنوان مثال در تصادفات رانندگی برای صورت برداری از ادله و محاسبه ضرر وارده از شورای حل اختلاف تامین دلیل درخواست می شود.

اثبات تقصیر یا سوء‌نیت متخلف: در برخی موارد مانند دیون contractual، اثبات تقصیر یا سوء‌نیت متخلف الزامی نیست و صرف ایراد خسارت می تواند موجب ایجاد مسئولیت برای شخص زیان زننده شود.

خسارت، یکی از مفاهیم مهم در نظام حقوقی است و آگاهی از انواع آن، راه‌های جبران و شرایط مطالبه، برای تمامی افراد جامعه و به ویژه فعالان اقتصادی ضروری است. در صورت بروز خسارت، فرد زیان‌دیده می‌تواند با مراجعه به مراجع قضایی و طرح دعوا، خواستار جبران خسارت وارده شود.

روش های جبران خسارت در مسئولیت مدنی

خسارت قراردادی

خسارت قراردادی یکی از مباحث اساسی و پرکاربرد در حقوق مدنی به شمار می رود. هنگامی که یکی از طرفین قرارداد به تعهدات خود عمل نکرده و طرف دیگر متحمل ضرر و زیان شود، موضوع خسارت قراردادی مطرح می گردد. در این راستا، قانونگذار ساز و کارهایی را پیش بینی کرده است تا طرف متضرر بتواند خسارت وارده را جبران نماید.

مفهوم خسارت قراردادی

خسارت قراردادی به زیان هایی گفته می شود که به سبب نقض تعهدات ناشی از یک قرارداد لازم الاجرا بر یکی از طرفین وارد می شود. این خسارت می تواند جنبه مادی و یا معنوی داشته باشد. خسارت مادی شامل زیان هایی است که به اموال و دارایی فرد وارد می شود، مانند خسارت ناشی از عدم تحویل مال موضوع قرارداد. خسارت معنوی نیز لطمه هایی است که به حیثیت، آبرو و یا عاطفه فرد وارد می گردد.

شرایط تحقق خسارت قراردادی

برای اینکه بتوان خسارت قراردادی را مطالبه کرد، لازم است سه شرط وجود داشته باشد:

1. وجود قرارداد لازم الاجرا : نخستین شرط تحقق خسارت قراردادی ، وجود یک قرارداد معتبر و لازم الاجرا میان طرفین است.
2. نقض تعهد : شرط دوم ، نقض یکی از تعهدات مندرج در قرارداد توسط یکی از طرفین است. این نقض می تواند به صورت فعل (انجام دادن کاری که نباید انجام می داد) یا ترک فعل (انجام ندادن کاری که باید انجام می داد) باشد.
3. رابطه سببیت میان نقض تعهد و خسارت : شرط سوم، وجود رابطه سببیت میان نقض تعهد و خسارت وارده است. به عبارت دیگر، باید ثابت شود که خسارت وارده نتیجه مستقیم یا غیرمستقیم نقض تعهد بوده است.

راه های جبران خسارت قراردادی

چنانچه شرایط تحقق خسارت قراردادی وجود داشته باشد، طرف متضرر می تواند به یکی از طرق زیر خسارت خود را جبران نماید:

1. مطالبه وجه التزام : در برخی از قراردادها، طرفین مبلغی را به عنوان وجه التزام برای جبران خسارت ناشی از نقض تعهد در نظر می گیرند. در این صورت، طرف متضرر می تواند بدون نیاز به اثبات میزان خسارت، وجه التزام را مطالبه نماید.
2. اثبات و مطالبه خسارت غیرمعین : در صورتی که در قرارداد وجه التزامی پیش بینی نشده باشد، یا وجه التزام کافی نباشد، طرف متضرر می تواند با اثبات میزان خسارت وارده، جبران آن را از طرف مقابل مطالبه نماید.
3. فسخ قرارداد :علاوه بر جبران خسارت، طرف متضرر حق دارد قرارداد را فسخ نماید. فسخ به معنای برهم زدن قرارداد و پایان دادن به آن است.

نتیجه گیری : خسارت قراردادی یکی از ضمانت های اجرایی مهم در قراردادها محسوب می شود. وجود این ضمانت اجرا باعث می شود تا طرفین قرارداد به تعهدات خود پایبند باشند و در صورت نقض تعهد، خسارت وارده به طرف دیگر جبران شود.

منابع:

* قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران

* حقوق تعهدات، دکتر ناصر کاتوزیان

* مبانی حقوق قراردادها، دکتر سید حسین صفایی

تعهدات

مفهوم تعهد، رکن اساسی روابط حقوقی و به ویژه قراردادها به شمار می رود. تعهد به معنای الزام و Verpflichtung شخص به انجام فعل یا ترک فعل مشخص در قبال شخص دیگر است. در واقع، با انعقاد یک قرارداد، طرفین تعهداتی را نسبت به یکدیگر بر عهده می گیرند که ملزم به اجرای آن هستند.

اقسام تعهدات

تعهدات را می توان از جنبه های مختلفی دسته بندی کرد که برخی از مهم ترین آن ها عبارتند از:

الف) بر حسب نوع موضوع :

تعهد به انتقال عین : در این نوع تعهد، متعهد ملزم است مال معینی را به متعهدله تملیک کند، مانند تعهد فروشنده به تحویل مال فروخته شده به خریدار.

تعهد به انجام فعل : در این نوع تعهد، متعهد ملزم است کاری را انجام دهد، مانند تعهد پیمانکار به ساختن ساختمان.

تعهد به ترک فعل : در این نوع تعهد، متعهد ملزم است از انجام کاری خودداری کند، مانند تعهد بایع به عدم فروش مال فروخته شده به شخص ثالث.

ب) بر حسب منشأ پیدایش :

تعهد ناشی از قرارداد : این نوع تعهد ناشی از توافق اراده دو یا چند نفر است که در قالب یک قرارداد منعقد می شود.

تعهد ناشی از اعمال حقوقی غیرعقدی : برخی تعهدات از اعمال حقوقی غیرعقدی مانند وصیت یا ایقاع ناشی می شوند.

تعهد ناشی از قانون : در برخی موارد، قانون مستقیماً شخص را به انجام فعلی یا ترک فعلی ملزم می نماید که در این صورت تعهد قانونی ایجاد می شود.

آثار نقض تعهد

در صورت نقض تعهد توسط یکی از طرفین، طرف دیگر حق دارد:

مطالبه خسارت : جبران خسارتی که به سبب نقض تعهد متحمل شده است را مطالبه نماید.

اجرای تعهد به عهده متخلف : از دادگاه بخواهد تا متخلف را به اجرای تعهد ملزم نماید.

فسخ قرارداد : قرارداد را فسخ نماید و از ادامه اجرای آن امتناع کند.

نتیجه گیری: تعهدات نقش بنیادینی در شکل گیری و اجرای روابط حقوقی دارند. شناخت دقیق اقسام و آثار تعهدات برای اشخاص حقیقی و حقوقی در حفظ حقوق و تعهدات خود و جلوگیری از بروز اختلافات حقوقی حائز اهمیت است.

الزامات خارج از قرارداد

در دنیای حقوق، الزامات خارج از قرارداد به تکالیفی گفته می شود که بدون وجود توافق و قرارداد رسمی بر عهده‌ی فردی قرار می‌گیرد. این الزامات بر اساس قواعد مندرج در قانون یا به واسطه‌ی رفتار و عملکرد فرد ایجاد می‌شوند. درک صحیح این الزامات برای حفظ حقوق و جلوگیری از بروز اختلافات حقوقی ضروری است.

موارد ایجاد الزامات خارج از قرارداد :

اصلی‌ترین موارد ایجاد الزامات خارج از قرارداد عبارتند از :

فعل زیانبار : هر فردی که با فعل یا ترک فعل خود به دیگری ضرر برساند، ملزم به جبران خسارت وارده است. این مسئولیت حتی در صورت نبود رابطه قراردادی میان آن‌ها نیز برقرار است. به عنوان مثال، اگر شخصی در اثر بی‌احتیاطی به مال دیگری آسیب بزند، مسئول جبران خسارت وارده می‌باشد.

ایراد ضرر ناشی از اشخاص تحت‌حضانت : فرد مسئول جبران خساراتی است که اشخاص تحت‌حضانت او مانند فرزندان و کارکنان به دیگری وارد کنند. این مسئولیت ناشی از قصور در نظارت و نگهداری است.

ایراد ضرر ناشی از حیوانات : چنانچه حیوانی متعلق به شخصی به دیگری ضرر وارد کند، مالک حیوان مسئول جبران خسارت است. مگر اینکه بتواند ثابت کند که ضرر ناشی از قصور او نبوده است.

مدیریت امور بدون اذن : اگر فردی بدون اجازه‌ی مالک، اموال او را اداره کند، در صورت ورود خسارت مسئول جبران آن است. این مسئولیت حتی در صورت حسن نیت نیز وجود دارد.

غصب : تصرف عدوانی اموال دیگری بدون اجازه‌ی او، ایجاد کننده‌ی الزام به استرداد مال و جبران خسارات می‌باشد.

استیفای نامشروع : بهره‌برداری غیرمجاز از اموال یا فعالیت‌های دیگران بدون اجازه‌ی آن‌ها، منجر به الزام به جبران خسارت می‌شود.

ویژگی‌های الزامات خارج از قرارداد

عدم نیاز به وجود قرارداد : این الزامات برخلاف الزامات قراردادی، بدون وجود توافق رسمی ایجاد می‌شوند.

منشأ قانونی یا ناشی از عمل فرد : این الزامات یا بر اساس قواعد مندرج در قانون ایجاد می‌شوند و یا ناشی از رفتار و عملکرد فرد هستند.

هدف جبران خسارت : هدف نهایی این الزامات، جبران خساراتی است که به دیگری وارد شده است.

چنانچه در زمینه مطالبه خسارت اعم از قراردادی یا غیرقراردادی با چالش مواجه شدین می توانید با ما در ارتباط باشید.